Svenska till vardags – Vi pratar om rymden!

Hejsan! Też czytaliście kiedyś namiętnie książki o UFO i marzyliście o podróżach w przestrzeni kosmicznej? A może ktoś z Was jest astronomem (pozdrowienia, Kuzynko!), albo właśnie studiuje astrofizykę? Albo po prostu lubicie E.T. albo Marsjanina? Czy też zaintrygował Was post o planetach na naszym fanpage’u? Jeśli na choć jedno z pytań odpowiedzieliście twierdząco, to świetnie się składa, bo dziś możemy o tej pasji porozmawiać o szwedzku!

Zacznijmy od słownictwa:

svälla – puchnąć, powiększać się; krympa – kurczyć się; svälja – połykać, pochłaniać; rymma – mieścić; kretsa/ cirkulera – krążyć;

rymden – kosmos; dvärgplanet (en, -er) – planeta karzeł; galax (en, -er) – galaktyka; gravitation (en, -er) – grawitacja; solljusets hastighet – prędkość światła; rymdskepp (ett, =) – statek kosmiczny; rymdfarkost (en, -er) – pojazd kosmiczny; solsystem (ett, =) – układ słoneczny; måne (en, -ar); sol (en, -ar); gasjätte – gazowy olbrzym; rymdfärd (en, -er) – podróż kosmiczna; ufo/ofo (ett, -n) – oidentifierat flygande föremål – niezidentyfikowany obiekt latający; utomjordisk (-t, -a) – pozaziemski; utomjording (en, -ar) – kosmita; astronom (en, -er) – astronom; astronaut (en, -er) – astronauta; stjärna (en, -or) – gwiazda; atmosfär (en, -er) – atmosfera

I od razu ważna uwaga co do określoności rzeczowników. Jeśli opisujemy np. Jowisza i jego księżyce, to powiemy Jupiter och dess månar. Jowisz i jego księżyce. Ale jeśli chcemy powiedzieć o naszym księżycu, to musimy pamiętać o formie określonej: månen. Podobnie solen, bo w naszym Układzie Słonecznym Słońce jest tylko jedno. Jeśli trudno Wam zapamiętać, że w szwedzkim te słowa w tym kontekście zawsze mają formę określoną, to pomyślcie, że po polsku zapiszemy je z dużej litery – Księżyc, Słońce. Podobnie zresztą ze słowem Ziemia (znów duża litera po polsku!), które zapisane „ziemia” oznacza grunt, materię. Szwedzki nie lubi dużych liter i rozróżnia te koncepty jako jorden i jord.

Skoro jesteśmy już przy Jowiszu, to spójrzmy na jego potoczną nazwę: gasjätte. Słówko jätte na pewno jest przez Was używane jako bardzo, np. tack jättemycket, det var jätteroligt, etc. Natomiast jätte jako rzeczownik oznacza olbrzyma! Więc tak w zasadzie mówiąc jättelite mówimy ogromnie/olbrzymie mało 😀

A teraz wykorzystajmy nowe słówka, aby poznać kilka ciekawostek, albo przypomnieć sobie pewne fakty z astronomii:

Det finns tre galaxformer: spiralformade galaxer, elliptiska galaxer och oregelbundna galaxer. – Istnieją trzy rodzaje galaktyk: spiralne, eliptyczne i nieregularne.

Jorden är närmast solen i januari och längst bort i juli. – Ziemia jest najbliżej Słońca w styczniu, a najdalej w lipcu.

Jupiter krymper med en hastighet på cirka 2 centimeter varje år. – Jowisz kurczy się z prędkością 2 centymetrów na rok.

Det kretsar minst en planet runt varje stjärna som finns. – Wokół każdej istniejącej gwiazdy krąży co najmniej jedna planeta.

Solen rymmer en miljon jordar. – Słońce mieści milion Ziem (mogłoby w sobie zmieścić milion globów ziemskich).

Om cirka fyra och en halv miljarder år kommer solen att börja svälla som en gigantisk röd ballong. – Za około cztery i pół miliona lat Słońce zacznie puchnąć jak gigantyczny czerwony balon.

Den kommer att bli 100 gånger större och svälja några planeter. – Będzie ono 100 razy większe i pochłonie kilka planet.

Sovjetisk rymdfarkost kraschade i bergskedja på månen. – Sowiecki pojazd kosmiczny rozbił się na łańcuchu górskim na Księżycu.

E.T. är ett exempel på en mycket känd fiktiv utomjordning. – E.T. jest przykładem bardzo znanego fikcyjnego kosmity.

Nikolaus Copernicus beskrev hur jorden och de andra planeterna cirkulerar kring solen. – Mikołaj Kopernik opisał, jak Ziemia i inne planety krążą wokół Słońca.

Det finns en sol och 8 planeter i vårt solsystem. – W naszym Układzie Słonecznym jest jedno słońce i osiem planet.

Też odważycie się napisać jakieś zdanie związane z Kosmosem? Dowiedzieliście się czegoś nowego, czy może macie jakąś uwagę? Zapraszam do komentowania i pilnej nauki – jutro czeka na Was kosmiczny quiz!:)) Tymczasem!

Tekst: Anna Hamanowicz