Blog

Autor: Ania Kicka

Data dodania: 16 marca, 2022

TOP 5: szwedzkie wynalazki #2

Dziś wracamy do serii TOP 5 i kontynuujemy rozmowę o szwedzkich wynalazkach. Zanim zaczniemy – pamiętajcie, że przypisanie jednej osobie wynalezienie danej rzeczy jest kwestią umowną, bo większość znanych nam wynalazków potrzebowało wielu lat prac, metamorfoz i najróżniejszych naukowców, aby dojść do swojej ostatecznej formy. Dlatego też do naszego zestawienia wybrałam wynalazki, które zostały opatentowane przez Szwedów. Nie oznacza to, że te wynalazki nie mają o wiele dłuższej i międzynarodowej historii. Mając to na uwadze, zaczynamy!

1. Torrmjölken

Trudno dziś wyobrazić sobie karmienie niemowląt bez możliwości skorzystania z mleka w proszku. Ten niezwykle praktyczny wynalazek sięga swoją historią początku XIX wieku w Rosji. Musiał przejść przez wiele modyfikacji, aż wynaleziono formę, w której jest nam znany współcześnie. I tu właśnie przechodzimy do Szwecji. Różni wynalazcy próbowali spopularyzować swoją wersję mleka w proszku, ale dopiero Maria Johanna „Ninni” Kronberg zdobyła patent i zrewolucjonizowała rynek w 1937. Jej wariant torrmjölk (albo mjölkpulver) dał początek firmie produkującej pożywienie dla niemowląt, Semper AB. Na początku XX wieku Szwecja odnotowywała nadprodukcję mleka, którego nie dało się eksportować. Dzięki ulepszonej formule mleka w proszku autorstwa Ninni Kronberg, Szwecja mogła rozkręcić swój zagraniczny handel mlekiem.

2. Tetra Pak

Czas na coś równie praktycznego, nad czym może nigdy się nie zastanawialiście. Pomyślcie, co łączy kupione w sklepie mleko, sok i barszcz. Bingo – opakowanie! Ten karton o kształcie prostopadłościanu zawdzięczamy szwedzkiej firmie Tetra Pak. Spójrzcie na spód opakowania jakiegoś kartonu z płynną zawartością, jeśli mi nie wierzycie😉. Opakowania Tetra Pak początkowo miały formę czworościanu (stąd w nazwie tetra, od łacińskiego słowa „cztery”) i miały być alternatywą dla sprzedawania mleka na wagę. Zawdzięczamy to  Erikowi Wallenbergowi, któremu w 1944 szef kazał znaleźć nowy sposób na pakowanie mleka. W 1951 wynalazek został opatentowany, a dziś rocznie firma produkuje najróżniejsze opakowania. Sprzedaż oscyluje w granicach ponad 100 miliardów opakowań rocznie.

3. Rörtången & skiftnyckeln

Przenosimy się do strefy narzędzi, bez których podstawowe prace domowe, czy skręcanie mebli z Ikei byłyby o wiele bardziej skomplikowane. Istnieje wiele rodzajów kluczy nastawnych – francuski, angielski, a także interesujący nas dziś szwedzki. Różni się od dwóch pozostałych swoją rękojeścią przypominającą szczypce. Jego pomysłodawcą był Johan Petter Johansson. W 1888 opatentował on swój wynalazek zwany rörtång – czyli dosłownie „szczypce / cęgi do rur”. Rozwartość szczęk klucza można regulować, dzięki czemu dopasowywał się do każdej rury. Johan Petter Johansson znany jest jednak przede wszystkim ze swojego patentu na skifnyckeln z 1892, czyli klasyczny klucz nastawny.

4. Kylskåpet

Kolejny niezwykle ważny szwedzki wynalazek to lodówka absorpcyjna. Jeśli nie wiecie, skąd przymiotnik „absorpcyjna”, już tłumaczę – chodzi o to, że część tej lodówki absorbuje ciepło, aby ochłodzić wewnętrzną część. Wszystko za sprawą amoniaku. Baltzar von Platen i Carl Munters zaprezentowali swój wynalazek światu w 1922. Projekt wywołał furorę i został zakupiony przez firmę AB Arctic kilka lat później. Taki typ lodówki nie nadaje się co prawda do użytku w domu, ze względu na toksyczność i przykry zapach amoniaku, ale z drugiej strony jest niezwykle trwały (może pracować kilkadziesiąt lat). Taka lodówka jest niezawodna w ekstremalnych warunkach.

5. Blåslampa (lödlampa)

Dzisiejszą odsłonę 5 wynalazków szwedzkich zamkniemy lampą lutowniczą. Składa się ze zbiornika na gaz i palnika i służy głównie do lutowania, czyli łączenia metalowych elementów lutem. Jej wynalazcą jest Carl Richard Nyberg. Ten szwedzki wynalazca opatentował lampę lutowniczą w 1881 i zaczął produkować i sprzedawać ją na własną rękę. Po pięciu latach podpisał kontrakt z hurtownikiem Maxem Sievertem, który przejął na siebie sprzedaż i doprowadził Nyberga do bogactwa. Ten jednak całe życie marzył o wynalezieniu maszyny, dzięki której człowiek mógłby latać… Ale to już historia na inny wpis😊

Dajcie znać, czy wiedzieliście o szwedzkich początkach wyżej wymienionych wynalazków. Nie zapomnijcie też o rozwiązaniu quizu! Widzimy się za tydzień! Hej så länge!

Tekst: Anna Hamanowicz

Pozostałe posty

Halo Szwecja! #196

Czy szwedzcy uczniowie mają problemy z czytaniem? Czy między Malmö a Kopenhagą powstanie metro? I czy korzystanie z chatu GPT to oszustwo? Wszystko to w naszym najnowszym przeglądzie szwedzkich mediów. Tytuł każdego opisanego przez nas artykułu zawiera link z wiadomością w języku szwedzkim, oraz oznaczenie stopnia trudności tekstu, tak abyście poza samym zdobywaniem informacji mogli […]

Czytaj więcej

Svenska till vardags – i klassrummet del 2

Witam ponownie początkujących uczniów szwedzkiego! Jeżeli nie czytaliście pierwszej części tego wpisu, to chciałabym go Wam serdecznie polecić – nauczycie się tam poleceń, które przeczytacie w podręczniku i usłyszycie od nauczyciela podczas lekcji. Poniższy wpis zawiera natomiast najważniejsze zdania, pytania i odpowiedzi, które na pewno przydadzą się Wam na lekcjach szwedzkiego. Gotowi? Pamiętajcie, że w […]

Czytaj więcej

Halo Szwecja! #195

Jaką formę obostrzeń dla imigrantów proponuje rząd? Czy handel internetowy w Szwecji ma się dobrze? I czy wśród załogi statku Vasa mogły być kobiety? Wszystko to w naszym najnowszym przeglądzie szwedzkich mediów. Tytuł każdego opisanego przez nas artykułu zawiera link z wiadomością w języku szwedzkim, oraz oznaczenie stopnia trudności tekstu, tak abyście poza samym zdobywaniem […]

Czytaj więcej

Śpiewaj z Humlą! #8 – Fångad av en stormvind

Tegoroczną Eurowizję wygrała Szwecja z Loreen i piosenką Tattoo. Korzystając z okazji chciałam wspomnieć inną szwedzką artystkę, która kilka razy wystąpiła na Eurowizji. Chodzi oczywiście o Carolę, która aż trzy razy pojawiła się na konkursie – w 1983, 1991 i 2006. Więcej na ten temat przeczytacie w moim wpisie TOP 5: ciekawostki o Melodifestivalen. Dzisiaj […]

Czytaj więcej

Halo Szwecja! #194

Czy ekologiczna żywność jest w Szwecji popularna? Jakie nowe wytyczne trafiły do szwedzkiej branży filmowej? Jakiego nowego odkrycia dotyczącego autyzmu dokonali naukowcy z Uppsali? Wszystko to w naszym najnowszym przeglądzie szwedzkich mediów. Tytuł każdego opisanego przez nas artykułu zawiera link z wiadomością w języku szwedzkim, oraz oznaczenie stopnia trudności tekstu, tak abyście poza samym zdobywaniem […]

Czytaj więcej

Ogarniamy zaimki pytające!

Hejsan! Zaczynacie dopiero przygodę ze szwedzkim i chcecie nauczyć się najważniejszych słów niezbędnych do zadawania pytań? A może potrzebujecie szybkiej powtórki? Chcecie sprawdzić, czy znacie wszystkie zaimki pytające? Zapraszam Was do dzisiejszego bloga! Zanim zaczniemy z przykładami: w szwedzkim nie istnieje pytajnik „czy”. Pytania, które na polski przetłumaczymy jako „czy studiujesz?” czy „czy lubisz szwedzki?”, […]

Czytaj więcej

Halo Szwecja! #193

Ile osób w Szwecji mieszka samotnie? Jak wiedzie się w Szwecji firmom związanym z handlem? Czy szwedzkie przedszkolaki uczą się już o zrównoważonym rozwoju? Wszystko to w naszym najnowszym przeglądzie szwedzkich mediów. Tytuł każdego opisanego przez nas artykułu zawiera link z wiadomością w języku szwedzkim, oraz oznaczenie stopnia trudności tekstu, tak abyście poza samym zdobywaniem […]

Czytaj więcej

Svenska till vardags – i klassrummet del 1

Witam serdecznie wszystkich świeżo upieczonych uczniów szwedzkiego! Jeżeli wizja nauczenia się tego języka jest dla Was stresująca, to nie bójcie się – każdy z nas kiedyś zaczął przygodę ze szwedzkim i nie zawsze te początki były łatwe 😊. Żeby ułatwić Wam pierwsze kroki w tym godnym podziwu wyzwaniu, przygotowałam dla Was listę przydatnych zwrotów, które […]

Czytaj więcej

Halo Szwecja! #192

Czy w szwedzkich szkołach dzieci dostają bezpłatne śniadanie? Czy warto samodzielnie przygotowywać posiłki dla niemowlaków? Z jakiego powodu coraz więcej szwedzkich uczniów uczy się z domu? Wszystko to w naszym najnowszym przeglądzie szwedzkich mediów. Tytuł każdego opisanego przez nas artykułu zawiera link z wiadomością w języku szwedzkim, oraz oznaczenie stopnia trudności tekstu, tak abyście poza […]

Czytaj więcej

Nie taki diabeł straszny, jak go malują! Czyli jak oswoić partikelverb? #17 LEVA

Jak tam żyjecie, drodzy miłośnicy szwedzkiego? Mam nadzieję, że dobrze, bo dziś skupimy się na czasowniku leva i jego ukrytych znaczeniach! Jeżeli temat partikelverb jest dla Was nowy (koniecznie nadróbcie moje poprzednie wpisy!), to pozwólcie, że przytoczę kilka najistotniejszych informacji. Partikelverb są czasownikami, które łączą się z partykułą i zmieniają dzięki temu znaczenie. Partykuła to […]

Czytaj więcej

Halo Szwecja! #191

Czy osoby pracujące w opiece nad starszymi będą musiały zdać test językowy? Czy w Szwecji znajdziemy nielegalne odpady? I jak najlepiej oczyścić miejskie powietrze? Wszystko to w naszym najnowszym przeglądzie szwedzkich mediów. Tytuł każdego opisanego przez nas artykułu zawiera link z wiadomością w języku szwedzkim, oraz oznaczenie stopnia trudności tekstu, tak abyście poza samym zdobywaniem […]

Czytaj więcej

Kącik piosenki disneyowskiej #21 – Visa dig

Jednym z największych hitów wytwórni Disneya ostatnich lat okazała się Kraina Lodu (Frost), bijąca wszelkie rekordy popularności. W 2019 ukazała się druga, pełnometrażowa część tej opowieści i okazała się kolejnym sukcesem. Pobiła rekord pierwszej części i jest drugim najbardziej dochodowym (näst mest inkomstbringande) filmem animowanym w historii (zarobiła niemal półtora miliarda dolarów!) Piosenka „Chcę uwierzyć […]

Czytaj więcej