TOP 5: szwedzkie wynalazki #2

Dziś wracamy do serii TOP 5 i kontynuujemy rozmowę o szwedzkich wynalazkach. Zanim zaczniemy – pamiętajcie, że przypisanie jednej osobie wynalezienie danej rzeczy jest kwestią umowną, bo większość znanych nam wynalazków potrzebowało wielu lat prac, metamorfoz i najróżniejszych naukowców, aby dojść do swojej ostatecznej formy. Dlatego też do naszego zestawienia wybrałam wynalazki, które zostały opatentowane przez Szwedów. Nie oznacza to, że te wynalazki nie mają o wiele dłuższej i międzynarodowej historii. Mając to na uwadze, zaczynamy!

1. Torrmjölken

Trudno dziś wyobrazić sobie karmienie niemowląt bez możliwości skorzystania z mleka w proszku. Ten niezwykle praktyczny wynalazek sięga swoją historią początku XIX wieku w Rosji. Musiał przejść przez wiele modyfikacji, aż wynaleziono formę, w której jest nam znany współcześnie. I tu właśnie przechodzimy do Szwecji. Różni wynalazcy próbowali spopularyzować swoją wersję mleka w proszku, ale dopiero Maria Johanna „Ninni” Kronberg zdobyła patent i zrewolucjonizowała rynek w 1937. Jej wariant torrmjölk (albo mjölkpulver) dał początek firmie produkującej pożywienie dla niemowląt, Semper AB. Na początku XX wieku Szwecja odnotowywała nadprodukcję mleka, którego nie dało się eksportować. Dzięki ulepszonej formule mleka w proszku autorstwa Ninni Kronberg, Szwecja mogła rozkręcić swój zagraniczny handel mlekiem.

2. Tetra Pak

Czas na coś równie praktycznego, nad czym może nigdy się nie zastanawialiście. Pomyślcie, co łączy kupione w sklepie mleko, sok i barszcz. Bingo – opakowanie! Ten karton o kształcie prostopadłościanu zawdzięczamy szwedzkiej firmie Tetra Pak. Spójrzcie na spód opakowania jakiegoś kartonu z płynną zawartością, jeśli mi nie wierzycie😉. Opakowania Tetra Pak początkowo miały formę czworościanu (stąd w nazwie tetra, od łacińskiego słowa „cztery”) i miały być alternatywą dla sprzedawania mleka na wagę. Zawdzięczamy to  Erikowi Wallenbergowi, któremu w 1944 szef kazał znaleźć nowy sposób na pakowanie mleka. W 1951 wynalazek został opatentowany, a dziś rocznie firma produkuje najróżniejsze opakowania. Sprzedaż oscyluje w granicach ponad 100 miliardów opakowań rocznie.

3. Rörtången & skiftnyckeln

Przenosimy się do strefy narzędzi, bez których podstawowe prace domowe, czy skręcanie mebli z Ikei byłyby o wiele bardziej skomplikowane. Istnieje wiele rodzajów kluczy nastawnych – francuski, angielski, a także interesujący nas dziś szwedzki. Różni się od dwóch pozostałych swoją rękojeścią przypominającą szczypce. Jego pomysłodawcą był Johan Petter Johansson. W 1888 opatentował on swój wynalazek zwany rörtång – czyli dosłownie „szczypce / cęgi do rur”. Rozwartość szczęk klucza można regulować, dzięki czemu dopasowywał się do każdej rury. Johan Petter Johansson znany jest jednak przede wszystkim ze swojego patentu na skifnyckeln z 1892, czyli klasyczny klucz nastawny.

4. Kylskåpet

Kolejny niezwykle ważny szwedzki wynalazek to lodówka absorpcyjna. Jeśli nie wiecie, skąd przymiotnik „absorpcyjna”, już tłumaczę – chodzi o to, że część tej lodówki absorbuje ciepło, aby ochłodzić wewnętrzną część. Wszystko za sprawą amoniaku. Baltzar von Platen i Carl Munters zaprezentowali swój wynalazek światu w 1922. Projekt wywołał furorę i został zakupiony przez firmę AB Arctic kilka lat później. Taki typ lodówki nie nadaje się co prawda do użytku w domu, ze względu na toksyczność i przykry zapach amoniaku, ale z drugiej strony jest niezwykle trwały (może pracować kilkadziesiąt lat). Taka lodówka jest niezawodna w ekstremalnych warunkach.

5. Blåslampa (lödlampa)

Dzisiejszą odsłonę 5 wynalazków szwedzkich zamkniemy lampą lutowniczą. Składa się ze zbiornika na gaz i palnika i służy głównie do lutowania, czyli łączenia metalowych elementów lutem. Jej wynalazcą jest Carl Richard Nyberg. Ten szwedzki wynalazca opatentował lampę lutowniczą w 1881 i zaczął produkować i sprzedawać ją na własną rękę. Po pięciu latach podpisał kontrakt z hurtownikiem Maxem Sievertem, który przejął na siebie sprzedaż i doprowadził Nyberga do bogactwa. Ten jednak całe życie marzył o wynalezieniu maszyny, dzięki której człowiek mógłby latać… Ale to już historia na inny wpis😊

Dajcie znać, czy wiedzieliście o szwedzkich początkach wyżej wymienionych wynalazków. Nie zapomnijcie też o rozwiązaniu quizu! Widzimy się za tydzień! Hej så länge!

Tekst: Anna Hamanowicz