Svenska då och nu – szwedzki wcześniej i dziś

Zastanawialiście się kiedyś, czemu Szwedzi są równocześnie bardzo uprzejmi, ale też bezpośredni, zwracając się do wszystkich per „ty”? Czy Szwedzi bezbłędnie używają de i dem? Czy szwedzki w ostatnich latach przyjął zapożyczenia z innego języka, niż angielski? Na te i inne pytania odpowiem Wam w dzisiejszym wpisie!

Od lat 70-tych coraz częściej używano bezpośredniego „ty”, czyli du, wyparło ono grzecznościowe Ni (dosł. wy). Dziś przy pomocy zaimka ni zwracamy się grzecznościowo tylko do króla (więc raczej nie za często tej archaicznej formy użyjemy:). Może się to wydawać nam, Polakom, dość dziwne i mało komfortowe, gdyż nasz język obfituje w hierarchiczne zwroty. Może nam być dziwnie zwracać się do starszej osoby per „ty”, jednak dla takiej osoby ze Szwecji o wiele dziwniej brzmiałaby staromodna forma grzecznościowa. Tak więc musimy pokonać naszą blokadę i wyuczoną uprzejmość i nie paniować 🙂

Inna rzecz, która wpłynęła mocno na rozwój szwedzkiego w ostatnich dekadach, to oczywiście języki obce – głównie angielski. W szwedzkim mamy mnóstwo zapożyczeń słów związanych np. z komputerami – e-mail, swipe, tags, etc. Wiele, o ile nie większość tych słów przybiera jednak „zeszwedzczoną” pisownię – mejl, svajpa, taggar. W Polsce odczuwamy wpływ angielskiego chyba głównie w branży informatycznej i w dużych korporacjach. W Szwecji angielski jest językiem pojawiającym się często w reklamach, w dużych przedsiębiorstwach, a także w pracach naukowych. Niby podobnie, jak u nas, musimy jednak pamiętać, że Szwedzi nie oglądają filmów z dubbingiem czy lektorem, a od dziecka osłuchują się z językami oryginalnymi filmów, przez co ich angielski jest lepszy, ale i sam wplyw angielskiego na język potoczny wciąż wzrasta. Jeśli interesuje Was temat angielskich słów w szwedzkim, zajrzyjcie na nasz wpis o svengelska i o innych zeszwedczonych anglicyzmach 🙂

Angielski to nie jedyny język wpływający na szwedzki. Dziś w Szwecji mówi się większą ilością języków, niż kilkadziesiąt lat temu – dziś jest to około 200 języków!  Największymi są obecnie fiński i arabski, ale np. romski i samski są coraz bardziej widoczne. Co prawda te języki nie wpływają aż tak mocno na szwedzki, ale warto znać pewne zapożyczenia używane przez młodzież pochodzącą z rodzin uchodźców:  arabskie słowo „keff” oznaczające „zły” , czy tureckie „aina” znaczące „policja”. Kojarzycie też pewnie arabskie „yalla”, które trudno przetłumaczyć jednym słowem. Jest to okrzyk zachęcający, coś w stylu angielskiego come on czy szwedzkiego kom igen.

Inną sprawą jest stałe dążenie do ekonomii językowej, a więc skracanie wiadomości, jak się tylko da i używanie strony biernej dla zaoszczędzenia miejsca:) Przez to język mówiony różni się znacznie od pisanego, który jest coraz bardziej nieosobowy. Mówimy tu oczywiście o tekstach informacyjnych i reklamowych. Z drugiej strony, język mówiony staje się nieco bardziej „pisany” w wymowie: słowa typu och czy att są częściej wymawiane w całości, a nie jako skrócone å.

Inna ciekawa rzecz, to postrach nie tylko obcokrajowców, ale i samych Szwedów: de i dem. Chyba nigdy nie dojdziemy do ładu z tymi zaimkami, coraz częściej można zobaczyć dem w formie podmiotu i de w formie dopełnienia – np. dem pratar med de. Być może oba te zaimki w przyszłości zastąpione zostaną jednym dom, które ułatwi nam wszystkim zadanie;) Podobnie rzecz ma się z zaimkiem man, który coraz częściej używany jest w formie podmiotu jako en. Dokładnie ten sam problem, co z de i dem, tyle że w przypadku mana nie chodzi o mylącą pisownię, a o wpływ angielskiego, gdzie mamy konstrukcję „one does not simply (…)” (pewnie znaną Wam z memów z Boromirem :)).

I ostatnia rzecz, którą chcę tu poruszyć, to neutralność płciowa w języku. Od 2015 w szwedzkim oficjalnie zaakceptowano neutralny zaimek hen, którego możemy używać w przypadku, gdy nie znamy czyjejś płci, gdy chcemy zaoszczędzić na miejscu zamiast pisać han eller hon, albo po prostu dlatego, że dana osoba takiego zaimka sobie życzyJ Zmieniają się też nazwy zawodów, znikają żeńskie końcówki. Skådespelerska, lärarinna, författarinna znikają, zastępowane są skådespelare, lärare, författare, etc. Neutralność płciowa w szwedzkim to zresztą temat na osobny artykułJ

Mam nadzieję, że zaciekawił Was ten wpis i że trochę lepiej rozumiecie pewne zawiłości w szwedzkim. Oczywiście dotknęliśmy tylko samego wierzchu zagadnienia, tak więc możliwe, że powstanie kolejna część tego wpisu. Tymczasem dzięki za lekturę i do zobaczenia w jutrzejszym quizie! Vi ses!

Tekst: Anna Hamanowicz, na podstawie http://www.isof.se/s

prak/sprakradgivning/fragor-och-svar-om-sprak.html#hurserframtidens