Jeżeli często odwiedzacie SVTPlay, to pewnie wiecie, że od kilku dni trwa rozdawanie nagród Nobla w różnych dziedzinach. Jak dotąd, została ona przyznana w dziedzinie medycyny, fizyki, a w momencie, w którym pojawi się ten wpis, na SVT powinna już znaleźć się transmisja z chemii. Czeka nas jeszcze literatura jutro o 12:50, pokojowa nagroda w piątek i nagroda w dziedzinie ekonomii w poniedziałek.

Czy wiecie, kiedy została przyznana pierwsza nagroda Nobla, kto ją dostał najwięcej razy, oraz które wyróżnienie wywołało najwięcej kontrowersji? Zapraszamy do bloga!

Alfred Nobel urodził się oczywiście w Szwecji, w Sztokholmie, 21-ego października 1833 roku. Dzień Nobla przypada w dzień jego śmierci, 10-ego grudnia. Wtedy też odbywa się uroczyste wręczenie nagród przez samego króla Szwecji. Jeśli widzieliście kiedyś transmisję z uroczystości albo uczestniczyliście w niej osobiście (opowiadajcie, jak było!), to wiecie, że jest to ogromne przyjęcie z wystawnym jedzeniem, pięknymi strojami i fascynującymi gośćmi.

Skąd jednak wzięła się nagroda Nobla i dlaczego jest ona tak prestiżowa? Nobel był wybitnym wynalazcą, przez całe swoje życie zarejestrował ponad 350 patentów (patent), w tym dynamit w 1867 roku. Mówił płynnie po szwedzku (svenska), francusku (svenska), rosyjsku (ryska), angielsku (engelska) i niemiecku (tyska). Miał wszechstronne zainteresowania i nieustannie podróżował. Ta wszechstronność przełożyła się na różnorodność kategorii nagród, które Nobel wymienił w swoim testamencie (testamente): fizyka (fysik), chemia (kemi), medycyna lub fizjologia (medicin eller fysiologi), literatura (litteratur), i pokojowa nagroda (fredspris). Doszła do tego jeszcze nagroda w dziedzinie ekonomii (ekonomi). Cała fortuna Nobla została zapisana przyszłym wynalazcom, pisarzom, lekarzom i działaczom społecznym. Pieniężna nagroda waha się od 10 do 8 milionów koron i jest przyznawana corocznie, od 1901.

Jak dotąd, nagrodę Nobla przyznano dwukrotnie czterem osobom: Linusowi Paulingowi (kemi), Johnowi Bardeenowi (kemi och fredsarbete), Frederickowi Sangerowi (kemi), oraz naszej rodaczce, znanej w Szwecji jako Marie Curie (fysik och kemi). Maria Skłodowska-Curie pozostaje pierwszą dwukrotnie nagrodzoną laureatką nagrody Nobla i jedyną kobietą w historii, której się to udało. Szwedzi zostali nagrodzeni ponad 30 razy, wśród nazwisk, które mogą brzmieć znajomo, warto jest wymienić Selmę Lagerlöf, Tomasa Tranströmera, Pära Lagerkvista (wszyscy w dziedzinie literatury), oraz Daga Hammarskjölda, głównego sekretarza ONZ (Förenta Nationerna, FN), którego nagrodzono pośmiertnie (postumt). Wśród polskich laureatów warto wspomnieć Wisławę Szymborską, Czesława Miłosza, Lecha Wałęsę, Henryka Sienkiewicza, Władysława Reymonta, i znowu Marię Skłodowską-Curie. Jak widać, Polacy zdobyli największe uznanie w dziedzinie literatury 😊 Najwięcej laureatów nagrody Nobla pochodzi z USA. Z około 900 laureatów, ponad 250 pochodzi właśnie ze Stanów Zjednoczonych (Amerikas förenta stater). Chyba najbardziej kontrowersyjnym laureatem nagrody Nobla był Egaz Moniz, portugalski neurolog, który prowadził badania nad „leczniczymi wartościami lobotomii”. Nagrodę przyznano w 1949 roku, pomimo protestów, również ze strony jego byłych pacjentów.

Jeśli będziecie albo jesteście w Sztokholmie, koniecznie odwiedźcie Nobelmuseet. W najbliższych dniach odbędą się liczne eventy (evenemang) związane z nagrodą Nobla, więc koniecznie zapoznajcie się z programem i dajcie nam znać, jak było!

Mamy nadzieję, że z naszego wpisu dowiedzieliście się czegoś nowego albo odświeżyliście pamięć, i że zachęciliśmy Was do oglądania transmisji przyznawania nagród Nobla : ) Śledzicie transmisje? Interesujecie się laureatami? Któraś z kategorii jest dla Was szczególnie ciekawa? Piszcie! Ja zawsze sprawdzam laureatów w dziedzinie literatury 😀

Ha det så kul! Widzimy się w kolejnym blogu za tydzień!

Tekst: Anna Hamanowicz

Zdjęcie: (Ola Ericson) /imagebank.sweden.se