Co za czasy!

Czasy przeszłe w języku szwedzkim często wydają się skomplikowane, nie tylko  na początku nauki, stąd też postanowiliśmy uporządkować je dla Was, tak aby nie były już dla Was zmorą i nie powstrzymywały Was od mówienia po szwedzku.

Preteritum

To w języku szwedzkim główny czas do przedstawiania tego, co wydarzyło się w przeszłości. Używamy go, gdy opowiadamy o konkretnym wydarzeniu w przeszłości i wiemy dokładnie kiedy miało ono miejsce.

Albin flyttade till Göteborg 2007.

Maria  och Peter fick barn i somras.

Lena bodde i Paris när hon var liten.

Jak sami widzicie każde z tych zdań zawiera konkretne określenie czasowe ( tidsbeskrivning) odsyłające nas do przeszłości. Nierzadko może być ono bardziej rozbudowane, jak w przykładzie trzecim. Innymi tego typu rozbudowanymi określeniami czasowymi będą zdania zaczynające się od när

När vi var på semester…… 

När jag pratade med Patrik…..  

När jag gick i skolan…. 

När jag började jobba… 

Wszystkie te zdania określają nam w jakiś sposób konkretny moment w przeszłości.

Poniżej znajdziecie jeszcze inne określenia czasowe, z którymi zawsze występuje preteritum.

Presens perfekt

Jest to czas przeszły, który Polakom sprawia najwięcej kłopotu. Perfektu używamy do wyrażenia, ŻE coś się wydarzyło w przeszłości. I to ŻE jest tutaj kluczowe. Nie interesuje nas w tym momencie,  kiedy to się wydarzyło, ale ŻE się w ogóle wydarzyło.

Jag har varit i London.  – Byłem w Londynie.

Jag har druckit julmust. –  Piłam julmust.

Używając w tych zdaniach perfektu chcemy przekazać , ŻE to w ogóle kiedyś robiliśmy, nie interesuje nas konkretna data.

Perfekt będzie miał też zastosowanie w sytuacji, gdy jakaś czynność zaczęła się w przeszłości, ale nadal trwa.

Jag har bott i Sverige  i fem år .

Mieszkam w Szwecji od pięciu lat. Jeśli chcielibyście po szwedzku powiedzieć, że mieszkaliście w Szwecji przez pięć lat, ale już tam nie mieszkacie, to powiecie:  Jag bodde i Sverige i fem år.

Jag har läst italienska  i två år .

Uczę się włoskiego od dwóch lat. Uczę się nadal i jeszcze tej nauki nie zakończyłam.  Gdybyśmy chcieli powiedzieć, że się uczyliśmy, ale już tego nie robimy, to zdanie brzmiałoby Jag läste italienska i två år.

Jak sami widzicie w tym wypadku czynność po szwedzku wyrażona w perfekcie po polsku funkcjonuje w czasie …. teraźniejszym!

W tym użyciu czasu perfekt mogą się też zmieścić wszystkie zdania, w których użyjemy następujących określeń czasowych:  idag,  den här veckan, den här månaden, i år.

I teraz pewnie zastanawiacie się jak to ma się do tego, że w poprzednim podpunkcie mówiliśmy o tym, że przy użyciu czasu perfekt nie interesuje nas, kiedy coś się działo.

Jak sami zapewne zauważyliście wymienione wyżej określenia czasowe są dość specyficzne- określają bowiem przedział czasowy, który się jeszcze nie skończył.  Zaczął  przeszłości , ale nadal trwa.

Tak więc:

Jag  har inte pratat med Adam idag.  – Nie rozmawiałam dziś z Adamem.

Jag har haft mycket att göra den här veckan.  – Miałam dziś dużo do zrobienia.

Jag har inte ätit godis den här månaden.  – Nie jadłam w ty miesiącu słodyczy.

Jag har inte varit på semester i år.  – Nie byłam w tym roku na wakacjach.

Przedziały czasowe wspomniane w przykładach nie są zakończone ( w momencie pisania tego artykułu ,mamy godz 15, więc dzień się jeszcze nie skończył, jest wtorek, więc tydzień również się nie skończył, jest 29 kwietnia- więc miesiąc nadal jest nie zakończony, no i kwiecień – do końca roku jeszcze daleko).

Trzecim zastosowaniem perfektu jest sytuacja z bliżej nieokreślonej przeszłości mająca bezpośredni wpływ na teraźniejszość.

Vi äter kanelbullar som mamma har bakat. – Jemy cynamonowe bułeczki, które upiekła mama.

Jan kan prata franska för han har bott i Frankrike. – Jan mówi po francusku, bo mieszkał we Francji.

Perfektu możemy też użyć, gdy opowiadamy o dwóch czynnościach w przyszłości ( bliższej lub dalszej) i chcemy podkreślić, że jedna musiała się zakończyć, aby mogła się zacząć ta kolejna. 

Jag ska äta frukost när jag har duschat.  –  Zjem śniadanie jak wezmę prysznic.

Jag kan hjälpa dig när jag slutat diska.    – Pomogę ci jak skończę zmywać.

Wtedy czynność, która wydarzyła się wcześniej wyrażamy w perfekcie, a tą kolejną w czasie teraźniejszym, lub przyszłym.

Podsumowując, perfektu używamy:

– żeby opowiedzieć , że jakaś czynność w przeszłości w ogóle miała miejsce, nie wnikając w szczegóły kiedy

– żeby opowiedzieć, że coś zaczęło się w przeszłości i nadal trwa

– gdy chcemy powiedzieć, że coś wydarzyło się dziś, w tym tygodniu, w tym miesiącu lub w tym roku.

– gdy czynność z przeszłości ma bezpośredni wpływ na teraźniejszość

– gdy chcemy podkreślić, że jedna czynność w przyszłości musiała się zakończyć, aby mogła się zacząć kolejna.

Pluskvamperfekt

Na pewno nie raz słyszeliście już, że pluskvamperfektu używamy, gdy mówimy o dwóch zdarzeniach, które miały miejsce w przeszłości, przy czym jedno zdarzyło się wcześniej od drugiego (następstwo czasów.)

 No więc  tak i nie!

Jeśli to co opowiadacie działo się w przeszłości, jest ciągiem zdarzeń wynikających jedno z drugiego i logicznych dla słuchającego, tak że nie ma obaw, że nie zrozumie, że czynności  działy się jedna po drugiej to spokojnie używacie czasu  preteritum.

Jag vaknade kl. 8.00 och steg upp direkt. Jag duschade, åt frukost och gick till jobbet. Jag jobbade till  kl 5.00 och sedan träffade några vänner och vi drack vin tillsammans på  Gamla stan. Sedan åkte jag hem.

Opowiadając  historię w ten sposób,  nie mamy potrzeby używania pluskvamperfektu, mimo że część czynności zdarzyła się przed innymi.  Opowieść składa się w logiczną całość bez kombinowania z czasami.

Inaczej jest natomiast w poniższym tekście:

Jag vaknade kl. 8.00 och steg upp direkt. När jag hade duschat, åt jag frukost och gick till jobbet.  När jag hade jobbat färdigt träffade jag några vänner och vi drack vin tillsammans på Gamla stan. Sedan åkte jag hem.

Jeśli przy takiej konstrukcji zdań  prysznic i śniadanie byłoby w preteritum, to oznaczałoby, że jedliśmy śniadanie pod prysznicem.  To samo z pracą i piciem wina. Jeśli zarówno  praca do piątej i spotkanie przyjaciół i picie wina wyrażono by w preteritum, to wyszłoby, że pijemy wino w pracy.

Jak sami widzicie wszystko zależy od tego, jak sami zdecydujecie się ułożyć zdanie. Można jednak spokojnie obyć się w większości sytuacji bez pluskvamperfektu.  Inna sprawa, że Szwedzi po prostu te konstrukcje lubią, więc warto je znać.

 A jaka jest różnica między perfektem a pluskvamperfektem?

Należą one po prostu do dwóch różnych systemów czasowych

 NUTIDSSYSTEM –  opisującego teraźniejszość

DÅTIDSSYSTEM – opisującego przeszłość

Najlepiej widać to na poniższym przykładzie:

När jag har bakat kakor, bjuder jag mina vänner på fika.  Jag hoppas de kommer att gilla kakorna.

När jag hade bakat kakor, bjöd jag mina vänner på fika.  Jag hoppades att de skulle gilla kakorna.

Mam nadzieję, że ten artkuł pomoże Wam w nauce czasów przeszłych! Jeśli po przeczytaniu go będziecie mieć jeszcze jakieś wątpliwości – piszcie do nas!