Bardzo szwedzkie słowa #10

Przyszła wiosna i piękna pogoda, tak więc dziś nie będę Was długo trzymać przed ekranem. Wracamy do jednej z moich i Waszych ulubionych serii, czyli  Bardzo szwedzkie słowa. Poznacie dziś pięć słów, które albo nie mają bezpośredniego tłumaczenia na polski, albo jest to tłumaczenie bardzo naokoło. Będzie trochę historii, kulturoznawstwa i przypominajek co do prania… Zaciekawieni? No to ruszamy!

1. Kvällstidningsord

Zaczynamy od słowa, które całkiem łatwo jest zrozumieć bez większych akrobacji umysłowych. 😊 Mamy tu połączenie słów kväll + tidning + ord, czyli wieczór + gazeta + słowo/-a. Są to neologizmy tworzone przez dziennikarzy z gazet wieczorowych. Jeśli czytacie szwedzką prasę, to na pewno nie jeden raz natknęliście się na słowo, którego nie szło znaleźć w żadnym słowniku. To właśnie kvällstidningsord! Ich rolą jest wzmocnienie przekazu i wywołanie silnych emocji. Mają nas zachęcić do dalszej lektury za pomocą oryginalnych sufiksów i prefiksów, najczęściej –drama (dramat), –döds (śmierć) i –kupp (pucz, zamach). Jednym z popularnych słów z prasy wieczornej jest bohater wcześniejszej edycji Bardzo szwedzkich słów – nakenchock! Znacie jakieś ciekawe kvällstidningsord?:)

2. Andedräkt

Powyższe słówko co prawda ma swoje tłumaczenie na polski, ale warto przyjrzeć się mu z bliska. Ande jest słowem na ducha, zarówno takiego, który straszy, jak i w sensie religijnym (np. chrześcijański Duch Święty to po szwedzku den Helige Ande). Dräkt natomiast oznacza strój, ubiór, folkdräkt to strój ludowy. Jednak andedräkt to nie białe prześcieradło zakrywające ducha, a po prostu oddech! Zdziwieni? To niepozorne słowo może mocno tam podziałać na wyobraźnię, w końcu mówimy tu ubraniu dla naszego ducha. Słówko to często spotkamy w połączeniu ze słowem dålig – du har dålig andedräkt: masz brzydki oddech. Z drugiej strony często też zobaczymy to słowo w tekstach religijnych, gdzie mówi się o „tchnieniu ducha (życia) w nozdrza człowieka”: blåsa in livets andedräkt i människans näsborrar. A niby takie proste słówko:D

3. Smultronstället

Jeżeli widzieliście film Bergmana „Tam, gdzie rosną poziomki” z 1957, to zapewne znacie tytuł oryginału. Jest to właśnie Smultronstället, popularne słowo, które być może poznaliście na humlowym kursie. Smultron oznacza poziomkę, a ställe – miejsce. Tłumaczenie tytułu filmu oddaje dosłowne znaczenie smultronstället. Co zatem z tym metaforycznym, jeśli nie oglądaliśmy filmu? Chodzi o miejsce, w którym czujemy się szczęśliwy. To takie nasze miejsce na ziemi. Może to być dom rodzinny, letniskowy domek nad jeziorem, może to też być miejsce istniejące wyłącznie w naszej wyobraźni. Vilket är ditt smultronställe?:)

4. Skamkallingar

Czas na słowo bardzo przyziemne i życiowe. Skam oznacza wstyd (to również tytuł bardzo popularnego norweskiego serialu), kallingar zaś – bieliznę. Proponuję przetłumaczyć skamkallingar jako gacie wstydu😉. Chodzi tu o bieliznę, którą wyciągamy z samego dnia szuflady – być może ta bielizna pamięta jeszcze nasz egzamin maturalny albo osiemnastkę. Jest to nasza ostatnia deska ratunku, gdy zaniedbamy pranie i nie mamy żadnych czystych majtek. Drugie znaczenie tego słowa to gacie, które wyciągamy z wypełnionego po brzegi kosza na brudną bieliznę, by użyć ich ponownie… Przyznać się, kto z Was zapomniał w tym tygodniu o praniu i sięgnął po gacie wstydu? 😀

5. Hemmablind

Na koniec zostawiłam kolejne słówko z dwoma znaczeniami. Mamy tu hemma + blind, czyli dom + niewidomy/ślepy. Słówko to możemy zatem przetłumaczyć jako „ślepy na otoczenie”, czy też „zapatrzony we własne podwórko”. Użyjemy tego słowa zarówno w sensie nie doceniania naszego otoczenia, jak i przeceniania go. Na przykład: Det är lätt att bli hemmablind och att vänja sig vid hur saker och ting är. Łatwo jest być ślepym na otoczenie i przyzwyczaić się do obecnego stanu rzeczy. Albo: Man blir lätt hemmablind och glömmer vilken fantastisk stad Stockholm är med alla historiska byggnader, allt vatten och fantastiska miljöer. Łatwo jest być ślepym na otoczenie i zapomnieć jak fantastycznym miastem jest Sztokholm ze swoimi historycznymi budowlami, wodą i okolicami. Z drugiej strony: Det kan vara så att man blir hemmablind och inte ser trasiga lister eller att karmar behöver målas. Może się zdarzyć, że człowiek stanie się ślepy na otoczenie i nie zobaczy uszkodzonych listewek czy poręcze wymagają pomalowania.

Är du lite hemmablind?

Tym pytaniem kończymy dziesiątą edycję Bardzo szwedzkich słówek. Mam nadzieję, że dzisiejsze słówka i wyrażenia na stałe zagoszczą w Waszym słowniku szwedzkiego i że podzielicie się w komentarzach Waszymi przemyśleniami na ich temat. A może już wcześniej znaliście tych słówka i chcecie opowiedzieć, w jakim kontekście ich użyliście? Czekam niecierpliwie na Wasze historie, widzimy się w quizie! Tymczasem!:)

Tekst: Anna Hamanowicz